ไม่หันหลังให้ความตั้งใจในการฟื้นฟูป่า รักษาผืนป่าด้วยกุศโลบาย “ปลูกกาแฟแก้การเผา”

“ป่าไม้” เป็นรากฐานหนึ่งของการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม หากไม่มีป่า ย่อมไม่มีแหล่งน้ำที่สมบูรณ์ ผืนดินย่อมแตกระแหงแห้งแล้ง แต่ในขณะเดียวกัน เมื่อเราพูดถึงป่า บ่อยครั้งที่คนได้ยินว่าป่ากำลังถูกทำลาย แต่พวกเขาเหล่านั้นมองไม่เห็นภาพ จินตนาการความเป็นจริงไม่ออก ว่าการไม่มีป่าไม้มีผลเสียร้ายแรงอย่างไร

แต่ “คุณสุชาติ สมบูรณ์เถกิง” ทสม.จังหวัดแพร่ได้เห็นภาพนั้นด้วยสายตาของเขาเอง เมื่อยุคสงเสริมการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตวมาเยือนพื้นที่บริเวณบ้านน้ำพร้าว ทำให้เกิดการตัดไม้ทำลายป่าเพื่อแผ้วถางสร้างพื้นที่ทำเงิน แต่กลับเป็นการทำลายพื้นที่ทำกิน

คุณสุชาติได้เดินทางขึ้นไปบนเนินเขา พบแต่ภูเขาหัวโล้นหลายลูก ปาเสื่อมโทรมและแห้งแลง ชุมชนขาดแคลนน้ำเป็นอย่างมาก แต่สภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรมไม่ได้ทำให้ใจของคุณสุชาติแห้งแล้งสิ้นหวัง กลับกัน มันได้จุดประกายไฟแห่งความมุ่งมั่นที่จะฟื้นคืนป่าไม้กลับคืนมาสู่พื้นที่บริเวณบ้านน้ำพร้าวอีกครั้ง

คุณสุชาติเริ่มฟื้นฟูป่าในฐานะคนธรรมดาด้วยการสร้างฝาย อาศัยเงินทุนจากการทอดผ้าป่าและกิจกรรมอื่น ๆ โดยยังไม่ได้ประสานความร่วมมือไปยังภาครัฐ รวบรวมชาวบ้าน ระดมความคิดอาศัยภูมิปัญญา นำสิ่งที่อยู่รอบตัวมาใช้ เชน ไม้ไผ่ แม้จะมีเพียงชาวบ้านด้วยกันก็สามารถสร้างฝายหลวงประชารัฐได้สำเร็จ ใช้เวลากวา 7 เดือน

แต่การทำงานกันเองก็มีขีดจำกัด คุณสุชาติจึงเข้าร่วมเป็น ทสม. เพื่อประสานการทำงานกับหน่วยงานต่าง ๆ ของภาครัฐ เพื่อให้การฟื้นฟูป่ามีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

กระนั้น แม้การปลูกป่าเป็นเรื่องที่สำคัญ แต่การรักษาป่าให้ดำรงอยู่ได้ในโลกที่กำลังเปลี่ยนแปลงนี้ก็มีความสำคัญไม่ได้ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน เพื่อป้องกันไม่ให้ผืนป่าที่สู้ฟันฝ่าฟื้นคืนมาต้องถูกทำลายอีกครั้ง ทสม.จังหวัดแพร่จึงได้มีการหารือร่วมกับภาคประชาชนและภาครัฐ หาแนวทางป้องกันไม่ให้ผืนฝ่าถูกทำลาย

ตัวอย่างเช่น เพื่อลดการถางป่า คุณสุชาติจึงริเริ่มโครงการ “ปลูกกาแฟแกการเผา” ด้วยการปลูกและจำหน่าย “กาแฟอาราบะซอลต์” หรือการปลูกกาแฟพันธุ์อาราบิก้า ในดินผุกร่อนที่เกิดจากซากหินบะซอลต์ ที่พบมากในบริเวณ จ.แพร่ รวมถึง อ.เด่นชัย

โดยปกติ ดินที่เกิดจากหินบะซอลต์เป็นดินที่เพาะปลูกพืชได้ มีความอุดมสมบูรณ์ของธาตุอาหารเสริมสำหรับพืชมากกว่าดินจาก หินอื่น ๆ แต่ก็มีข้อเสียตรงที่ไม่อุ้มน้ำ

คุณสุชาติต้องการปลูกกาแฟเพราะมองว่า แต่เดิมชาวบ้านมักถางป่าเพื่อปลูกพืช เช่น ข้าวโพด ในการหารายได้เลี้ยงชีพ แต่หากทำเช่นนั้น เท่ากับเป็นการลดพื้นที่ป่า จึงมองว่าการปลูกกาแฟ ซึ่งปลูกใต้เงาต้นไม้ได้ ก็สามารถสร้างรายได้ได้เหมือนกันโดยไม่ต้องเบียดเบียนป่า

นอกจากนี้ หากให้ชาวบ้านปลูกกาแฟใต้เงาไม้หรือในป่า จะทำให้เกิดความผูกพัน เพราะชาวบ้านก็จะไม่ต้องการสูญเสียพื้นที่ทำกินของตน ก็จะเกิดความรักความหวงแหนในป่าและช่วยกันเฝ้าระวังป้องกันไม่ให้เกิดไฟป่าได้

ท่ามกลางเสียงทักท้วงว่า พื้นที่ใน อ.เด่นชัย ไม่เหมาะกับการปลูกกาแฟ คุณสุชาติไม่ได้หันหลังให้กับความตั้งใจของตน และลงมือทำให้เห็นเป็นตัวอย่าง ตั้งแต่ปี 2555 ผ่านมาเกือบ 10 ปีแล้ว ผลลัพธ์ก็ออกมาเป็นที่ประจักษ์ ได้เมล็ดกาแฟที่นำมาคั่วและชงให้หอมอร่อยเป็นเอกลักษณ์ สร้างรายได้ให้กับคนในพื้นที่ที่ตัดสินใจปลูกกาแฟหลังเห็นความสำเร็จของคุณสุชาติ

ไม่เพียงแต่การปลูกกาแฟ ทสม.แพร่ ยังมีการลดเชื้อเพลิงในป่า ด้วยการนำใบไม้และกาบไผ่แห้งมาแปรรูปเป็นภาชนะที่ใช้งานได้จริง แล้วจำหน่ายใหหน่วยงานต่าง ๆ ยิงปืนนัดเดียวได้นกสองตัว นอกจากจะลดโอกาสเกิดไฟป่าแล้ว ชุมชนยังมีรายได้ด้วย

ปัจจุบันบ้านพร้าวรายล้อมไปด้วยความสวยงามของป่าไม้และธรรมชาติที่สวยงาม มีต้นพญาเสือโครง ตาเบบูญ่า ทุเรียนหมอนทอง มะมวงน้ำดอกไม้ มะยงชิด และแมคคาเดเมีย

ผลงานของคุณสุชาตินั้น นอกจากความสวยงามของป่าไม้ที่เห็นได้ด้วยตาแล้ว ยังเป็นความสวยงามของการอยู่ร่วมกันระหว่างคนกับป่าที่ยั่งยืน ที่หลายพื้นที่ควรยึดถือเป็นแบบอย่าง