ทสม. คือใคร?

Who are we? เราคือคนธรรมดา ที่อาสาพิทักษ์สิ่งแวดล้อม

หากได้ยินคำว่า “อาสาฯ” บ่อยครั้งเรามักจะนึกถึง อาสาสมัครกู้ภัย อาสาสมัครกู้ชีพ หรืออาสาสมัครกาชาด ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นเหล่าผู้เสียสละ ที่ทำงานเพื่อกู้คืนรักษาชีวิตคน แต่ยังมีอีกหนึ่ง “อาสาฯ” ที่ความเสียสละของพวกเขาก็ไม่ได้ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน และสิ่งที่พวกเขาพิทักษ์รักษา คือส่วนหนึ่งของโลกทั้งใบ

เรากำลังพูดถึง “อาสาสมัครพิทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหมู่บ้าน หรือ ทสม.” คนธรรมดา คนทั่วไป ที่มีความสนใจทำงานด้านการอนุรักษ์ ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่นของตนเอง

เมื่อทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นส่วนที่สำคัญต่อโลก จึงเกี่ยวข้องกับทุกคนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้นภาระของการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมจึงไม่ใช่เป็นเพียงหน้าที่ของรัฐหรือเอกชนฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจึง เปิดโอกาสให้ภาคประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมเป็นกลไกสำคัญในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในพื้นที่ ซึ่งก็คือ ทสม. นั่นเอง โดย ทสม. นั้นทำงานกันเป็นเครือข่ายและมีครอบคลุมทุกพื้นที่ทั่วประเทศ เรียกได้ว่า เป็นคนทำงานด้านสิ่งแวดล้อม ตัวจริง

ปัจจุบัน ประเทศไทยมี ทสม. อยู่ทั้งสิ้น 260,278 คน โดยกระจายอยู่ใน 77 จังหวัด 878 อำเภอ 50 เขต 6,690 ตำบล 153 แขวง 41,114 หมู่บ้าน (ข้อมูล ณ วันที่ 8 ตุลาคม 2564)

ทสม. มีบทบาทหน้าที่ตามหลัก 4 ป. คือ

– ประสานความร่วมมือและการสร้างจิตสำนึก สร้างความตระหนักให้กับประชาชนในท้องถิ่น เกิดความร่วมมือจากทั้งหน่วยงานภาครัฐ เอกชน และประชาชน

– ประชาสัมพันธ์ข้อมูลข่าวสารจากภาครัฐไปสู่ประชาชนอย่างถูกต้องและรวดเร็ว ผ่านด้านสื่อต่าง ๆ เช่น Line@Arasa4thai สื่อวิทยุกระจายเสียงชุมชนท้องถิ่น สื่อไวนิล สื่อแผ่นป้ายประชาสัมพันธ์ของหมู่บ้าน ฯลฯ

– ปฏิบัติสนับสนุนและดำเนินงานโครงการกิจกรรมต่าง ๆ ในท้องถิ่น

– ประเมินผล ติดตามประเมินผล การแจ้งเหตุ เตือนภัยและเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อม รายงานสถานการณ์สิ่งแวดล้อม

หรือพูดให้เข้าใจง่ายขึ้น ทสม. เป็นเหมือน “โซ่ข้อกลาง” เชื่อมประสานการทำงานระหว่างภาครัฐและประชาชนเพื่อช่วยกันดูแล สิ่งแวดล้อม

หากถามว่าที่ผ่านมา ทสม. ได้ดูแลสิ่งแวดล้อมยังไง ต้องบอกว่า “นับไม่หวาดไม่ไหว” ไม่ว่าจะเป็นการป้องกันเฝ้าระวังไฟป่าและหมอกควันในพื้นที่ภาคเหนือ การจัดการป่าชุมชน การเพิ่มพื้นที่สีเขียว การคัดแยกขยะในชุมชน การอนุรักษ์และการฟื้นฟูแหล่งน้ำ การจัดระเบียบและปรับภูมิทัศน์สิ่งแวดล้อม การอนุรักษ์ป่าชายเลน การปลูกปะการัง เป็นต้น

การรักษาสิ่งแวดล้อมที่ดูมากมายละลานตาข้างต้นนี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของความพยายามในการพิทักษ์รักษาโลกของ ทสม. โดยยังมีอีกมากที่ยังไม่ถูกกล่าวถึงและกำลังทำกันอย่างต่อเนื่อง

และบุคคลที่ดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมได้มากมายเหล่านั้นไม่ใช่ยอดมนุษย์จากไหน แต่เป็น น้องชาย คุณน้า หรืออาจเป็นคุณตา ในชุมชน ที่มีใจรักษ์สิ่งแวดล้อม

การเป็น ทสม. จึงไม่จำเป็นต้องมีชุดเท่ ๆ มีเงินมากมาย หรือมีหน้าที่ในสังคมที่ใหญ่โต เพราะความเป็นอาสาสมัครมีอยู่ในตัวเราทุกคน อยู่ที่ว่าเราจะใช้มันเพื่อร่วมปกป้องสิ่งแวดล้อม เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีในปัจจุบันและอนาคตของเราและคนรอบข้างหรือไม่

เพราะท้ายที่สุดแล้ว โลกที่สวยงามไม่อาจสร้างขึ้นมาได้ด้วยมือของใครแค่คนใดคนหนึ่ง